Píllara rubia

A pillara rubia (Charadrius morinellus) é unha ave de familia Charadriidae. As súas áreas de cría principais están situada na tundra eurasiática e o norte do círculo polar ártico.

Descrición

Aínda que é unha ave máis pequena cá un merlo as patas longas fano semellar meirande. É claramente meirande cá píllara pequena (Charadrius dubius), pero máis pequena cá avefría (Vanellus vanellus). Miden uns 21 cm de longo dende a punta do pico á da cola, a envergadura das ás acada uns 60 cm. A cola mide 7 cm escasos e o bico 1,5 cm. Os machos adultos pesan uns 100 gramos e as femias uns 120.

Macho e polos

Na plumaxe da época reprodutora é unha ave difícil de confundir: teñen unha lista branca ancha por riba de cada ollo que chega ata a caluga. As dúas listas xúntanse na parte posterior da cabeza onde forman un V. O papo é castaño, a gorxa é branca. Unha banda branca cunha beira escura estreita, separa o pescozo e a caluga de cor gris xisto da zona inferior do corpo. Teñen o ventre negro e o lombo e as ás castaños con areas máis claras. A parte subcaudal é abrancazada. As patas son de cor amarela e o bico é negro. As femias son máis brillantes e de cores máis contrastadas cós machos.

A plumaxe invernal e de cores menos intensas, especialmente na zona inferior do corpo que ten tons amarelados e abrancazados. A plumaxe das aves novas e semellante á invernal dos adultos.

Voz

Produce un amplo espectro de sons, máis deles suaves e apagados. O son máis típico e un canto afrautado que emiten as aves de ámbolos dous sexos durante o voo.

Distribución

Á súa distribución xeográfica é disxunta, repartida en varias áreas amplas separadas entre elas. Crían en Escocia, nas áreas de tundra de Escandinavia, na península de Kola e na parte sur de Nova Zemlia. Crían tamén en pequenos puntos do norte dos Urais. Outra zona grande de cría está situada nos montes Altai e á área que os arrodea, chegando ata o sur e nordeste do lago Baikal. Entre a desembocadura dos ríos Obi e Lena é moi rara o ou inexistente. Dende o leste deste último río o seu territorio de cría espállase ata Kolyma. Outras áreas illadas de cría están na península de Chukchen e probablemente nalgunhas das illas de Nova Siberia e a península de Taimyr. Observáronse tamén exemplares criando en punta Barrow e as illas Plover, no extremo norte de Alasca.

Áreas relictas en Europa

A especie cría irregularmente e en pequeno número nalgunhas rexións europeas. Entre 1961 e 1969 criou en zonas de polders nos Países Baixos.

En Austria crían no Zirbitzkogel na Steiermark e irregularmente nalgúns puntos das montañas de Carnitia. Unhas poucas parellas reprodúcense nos Abruzos italianos dentro do Parco Nazionale della Majella. A súa presenza como ave reprodutora noutras montañas coma os Tatra e Riesengebirge non está totalmente confirmada, como tampouco a posibilidade de que críen nos Pireneos, no sur dos Cárpatos e no norte de Grecia.

Hábitat

O seu hábitat habitual máis habitual son terras secas cubertas de liques da tundra e o norte do círculo polar ártico. Prefiren zona planas con escasa vexetación, composta de plantas baixas, en especial as que contan con espazos cubertos de pedras. A escaseza deste tipo de paisaxe na tundra eurasiática explica en parte a separación entre os diversos territorios de cría. Cabo do círculo polar crían case á nivel do mar, na Asia interior ata alturas de máis de 3.500 metros. En Europa os puntos de cría máis elevados están en Graubünden nos Alpes a uns 2.600 m. Os exemplares centroeuropeos prefiren criar en montañas con mesetas amplas, poboadas con vexetación rara.

Alimentación

Comen principalmente insectos, dende o tamaño dun mosquito ata ao dun grilo ou un abellón. Parece ter inclinación polas variedades de escaravello de casca máis dura. Os saltóns, as bolboretas e os vermes non teñen moita importancia na súa dieta. Nalgunhas rexións aliméntanse principalmente de caracois pequenos. Consomen tamén pequenas cantidades de follas e bagas. Capturan os insectos picando no chan, e perseguíndoos a pé ou en voos curtos.

Comportamento

Non son aves moi tímidas, e poden tolerar a presenza humana a distancias curtas. Durante a época de cría as parellas son moi territoriais. Fora dese tempo viven en pequenos bandos, a miúdo divididos por idades ou sexos. No círculo polar a súa actividade cobre as 24 horas do día, con pausas longas para descansar e coidar a plumaxe. Nas áreas alpinas están activas entre dúas horas despois de saír o sol e unha hora antes de que se poña.

Destacan polo seu voo rápido a pouca distancia do chan e a súa postura de vixilancia do territorio subidos a unha pequena elevación do terreo.

É característica da especie a inversión de roles nalgúns aspectos do seu comportamento: condutas típicas dos machos son practicadas máis intensamente polas femias.

Emparellamento

A inversión de roles e particularmente evidente nas cerimonias nupciais e na bioloxía reprodutora. Mesmo a coloración da plumaxe das femias, máis brillante cá dos machos correspondes con esta inversión dos papeis tradicionalmente asignados a cada sexo.

Habitualmente comezan a reproducirse no seu terceiro verán de vida. As parellas fórmanse despois dunha danza ritual en grupo, na que as femias teñen a parte máis activa. Estas miran de atraer a atención do macho con falsas fuxidas, anasándose ou finxindo a incubación. Poden darse casos de pequenas disputas entre femias por un macho. Os grupos que fan a danza nupcial, compostos habitualmente de menos de 10 individuos, cambian a miúdo o lugar da cerimonia e mesmo o número de danzantes. Cando se forma unha parella, esta afástase do grupo e comeza a delimitar un territorio, que defende enerxicamente. As parellas adoitan durar ata que os polos saen do ovo, aínda que as femias poden buscar un novo macho durante a incubación da primeira posta (poliandria sucesiva). Nalgunhas áreas illadas o exceso de femias pode causar postas de ovos non fecundados e emparellamentos de dúas femias que chocan ovos que non foron galeados.

Bioloxía reprodutora

Charadrius morinellus

Constrúen o niño, en xeral, nun sitio algo elevado, seco e chan, dando prioridade ós que ofrezan unha voa visión dos arredores e vexetación moi curta. O niño é simplemente unha depresión no chan que cobren con algo de materia vexetal.

Posta da pillara rubia

Adoitan por tres ovos duns 42×28 mm, de cores que van do da arxila ó verde oliva, con manchas castañas escuras a negras. As segundas ou terceiras postas non están compostas en xeral de máis de dous ovos. Tardan unhas 36 horas en completa-la posta, momento en que o macho comeza a choca-los ovos. A femia non incuba, adoita ficar preto do niño e axuda a defendelo fronte ós inimigos. A participación das femias na cría é moi variable, sendo máis intensa a primeiros e finais desta, aínda que pode ser practicamente inexistente. Os pitos son conducidos fora do niño polo macho moi pouco despois de naceren, o que provoca unha mortalidade alta. Ós tres días de vida os polos poden estar xa a 700 m de distancia do niño. Nesta época o macho expulsa a femia das proximidades das crías, mentres que, segundo algunhas observacións, toleran outros machos sen crías que colaboran na defensa da niñada. O macho guía os polos uns 30 días, desfacéndose despois o grupo familiar.

Condutas agresivas e defensivas

A conduta agresiva é máis dominante na femia que nos machos. Fronte ós conxéneres estas fan demostracións abrindo as ás, amosando as plumas do peito e a barriga e abrindo en abanico as plumas da cola. As loitas entre rivais poden acabar en ocasións en pequenas lesións.

As tácticas utilizadas para afastar ós inimigos do niño varían segundo o grao da ameaza, indo dende baixar a cabeza para amosar a V formada polas liñas brancas desta, pasando por carreiras rápidas cunha ou as dúas tocando o chan, ou, nos casos de ameaza máis intensa, finxindo a súa morte con movementos convulsivos de ás, patas e cola. Estas condutas son máis expresivas nos machos.

Movementos migratorios

As súas áreas de invernada son relativamente pequenas en relación ó tamaño da zona de cría e concéntranse no Oriente Medio e no norte de África. Dende finais de xullo comezan a abandonar as rexións onde crían, marchando as femias unhas tres semanas antes cós machos e as aves xoves. E unha ave migradora de fronte ampla, que segue sempre as rutas tradicionais en grupos de 20 a 30 individuos. Buscan ano tras ano os mesmos lugares de descanso e remuda das plumas durante a viaxe ó sur. Moitos dos exemplares europeos parecen, porén, facer unha migración sen escalas. As aves do leste de Asia recorren uns 10.000 km para chegar ó seu destino. O seu desprazamento faise con moita discreción, polo que ás veces parecen máis aves errantes cá migratorias. Máis dos exemplares europeos pasan o inverno no norte de África, sobre todo no Atlas. Os asiáticos voan ó Sinaí, Iraq e Irán. Adoitan escoller nesta época para vivir zonas abertas e semiáridas, evitando os desertos.

O voo de volta comeza a mediados de febreiro. A mediados de marzo xa desapareceron totalmente dos cuarteis de inverno, e adoitan chegar ás terras de cría a partir de finais de abril.

Situación da especie

Malia o descenso numérico en Escocia e Finlandia non se considera unha ave ameazada. Nesta cualificación non se valora o estado das poboacións das áreas no nordeste de Siberia e de Asia central, de situación moi pouco coñecida.

As poboacións relictas das montañas europeas sofren unha redución drástica. Entre 1971 e 1995 contáronse 5 postas na rexión austríaca de Zirbitzkogel, entre 2001 e 2004 non foi detectada ningunha.

Onomástica

A palabra Charadrius foi utilizada por Aristóteles na súa Zooloxía para definir diversas especies de aves que vivían preto da auga sen teren membranas natatorias. A palabra morinellus, ten a súa orixe no comportamento confiado da ave. Morinellus significa en latín toliño.

A miña amiga a píllara rubia

O fotógrafo da natureza sueco Bengt Berg dedicoulle a esta especie o seu libro A miña amiga a pillara rubia (1925), no que describe as súas experiencias nas áreas de Suecia situadas alén da fronteira do bosque boreal, o Fjäll. No libro personifica ó Láhol (nome saami da ave), para conseguir identificar ó lector con ela. O libro provocou no norte e centro de Europa a popularización dunha corrente de pensamento, marcada de romanticismo, que perseguía a proximidade á natureza e a súa protección.

Nomes noutras linguas

• Alemán: Mornellregenpfeifer.
• Francés: Pluvier guignard.
• Inglés: Eurasian Dotterel.
• Neerlandés: Morinelplevier.
• Sueco: Fjällpipare.

Literatura

• Helwig Brunner: Der Mornellregenpfeifer (Eudromias morinellus) im alpinen Raum. Dipl.-Arb. Univ. Graz, Graz 1992.
• Bettina Mirtner-Lausecker: Nistplatzwahl des Mornellregenpfeifers (Eudromias morinellus L.) in den Wölzer Tauern. Dipl. Arb. Univ. Graz, Graz 2005
• Handbuch der Vögel Mitteleuropas. Bd 6. AULA, Wiesbaden 1999, S. 281-313. ISBN 3-89104-635-9
• Hans Günther Bauer, Peter Berthold: Die Brutvögel Mitteleuropas. Bestand und Gefährdung. AULA, Wiesbaden 1997, S. 175, 538, 674, 682, 690, 699. ISBN 3-89104-613-8
• Mark Beaman, Steve Magde: Handbuch der Vogelbestimmung. Ulmer, Stuttgart 1998, S. 307, 360. ISBN 3-89104-613-8
• Ulrich Brendel: Vögel der Alpen. Ulmer, Stuttgart 1998, S. 50f. ISBN 3-8001-3502-7
• Viktor Wember: Die Namen der Vögel Europas. Aula, Wiesbaden 2005. ISBN 3-89104-678-2

Recoñecementos

• Números sobre a situación da especie en Zirbitzkogel fornecidos polo Prof. Dr. Peter Sackl, Joanneum Graz.
• Fotos de Helwig Brunner postas a disposición da Wikipedia polo Prof. Dr. Peter Sackl.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Exemplo de voz da especie
• Factsheet von Birdlife international 2005 Arquivado 29 de setembro de 2007 en Wayback Machine. (inglés)
• Foto de macho en plumaxe de gala
• debuxos das diversas plumaxes da ave